ΣΧΟΛΙΚΟ ΑΓΧΟΣ ? ΑΓΧΟΣ ΕΠΙΔΟΣΗΣ ? ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ

Το παρακάτω κείμενο αποτελεί προϊόν εργασίας της ψυχολόγου και συγγραφέα Γιάννας Κουμή και αποτελεί υλικό στα πλαίσια σχετικής εργασίας της στο ΚΕΔΑΣΥ Χίου.

1. Τι είναι άγχος; Τι είναι στρες;

Άγχος είναι μια κατάσταση κατά την οποία το άτομο πρέπει να προσαρμοστεί σε μια αλλαγή του περιβάλλοντος και της ζωής του (θετική ή αρνητική).  Στρες (stress) ονομάζουμε κυρίως τα σωματικά συμπτώματα με τα οποία το άγχος εμφανίζεται και τα οποία μπορεί να έχουν χρόνια πορεία (ψυχοσωματικά συμπτώματα).

• Βέλτιστο επίπεδο άγχους:  ? Πότε το άγχος γίνεται δυσλειτουργικό

Η εμπειρία και το επίπεδο άγχους διαφέρει από άτομο σε άτομο: κάτι που μπορεί να αγχώσει κάποιον υπερβολικά ή να τον «μπλοκάρει», μπορεί απλά να κινητοποιήσει κάποιον άλλον.  Ένα μέτριο επίπεδο άγχους μας κινητοποιεί,  μπορεί να είναι παραγωγικό και δημιουργικό, ενώ το υπερβολικό άγχος δρα ανασταλτικά για την επίτευξη των στόχων μας.  Το βέλτιστο επίπεδο άγχος διαφέρει για τον καθέναν από εμάς.

• Αίτια άγχους γενικά (ιδιοσυγκρασία, περιβαλλοντικοί παράγοντες στην εξέλιξη του παιδιού, ιδιαίτερες συγκυρίες και συνθήκες κατά την πορεία της ζωής)
  • Κληρονομική προδιάθεση
  • Μίμηση προτύπων
  • Γεγονότα αλλαγής ζωής στη ζωή του παιδιού

• Συμπτώματα του άγχους γενικά                     

Σκέψη: δυσκολίες συγκέντρωσης, αίσθημα ότι «το μυαλό αδειάζει», στη μνήμη και στη μάθηση, αρνητικές σκέψεις, απαισιοδοξία

Συναισθήματα: ευερεθιστότητα, ξεσπάσματα σε κλάμα, αίσθημα μοναξιάς, θλίψης

Συμπεριφορικά: τάσεις φυγής, επιθετικότητα, αδράνεια, άρνηση

Σωματικά-ψυχοσωματικά: αίσθημα κόπωσης, μειωμένη όρεξη ή υπερβολική όρεξη για φαγητό, δυσκολία στον ύπνο (εφιάλτες, αϋπνίες, νυχτερινή ενούρηση), ταχυκαρδία, ζάλη, τάση λιποθυμίας, πονοκέφαλος, εμετός, νευρικά τικ.        

• Σχολικό άγχος: αιτίες
• Συγκαλυμμένος φόβος για ενδεχόμενη αποτυχία στο σχολείο και στις εξετάσεις ή την προσωπική έκθεση (ίσως κρύβει μια κοινωνική φοβία).
• Ενδόμυχος φόβος μήπως απογοητευθούν οι γονείς και οι «σημαντικοί άλλοι»-Ματαίωση προσδοκιών κυρίως αν το περιβάλλον είναι απαιτητικό.
• Κατάρρευση της αυτοεικόνας του παιδιού ή του εφήβου.

• Σχολικό άγχος: συμπτώματα στο σώμα, στη σκέψη, συναίσθημα, συμπεριφορά
• Σωματικά: πονοκέφαλος ή πονόκοιλος κάθε πρωί πριν πάει το παιδί σχολείο
• Αρνητικές σκέψεις: «δεν θα τα καταφέρω, δεν θυμάμαι τίποτα!» – πρόκληση αυτοεκπληρούμενης προφητείας
• Δεν αξίζω, «είμαι ένα τίποτα!» «απογοητεύω τους γονείς μου»
• Συμπεριφορικά: «Τα παρατώ εδώ και τώρα!»
• Συναφείς διαταραχές (διαταραχές άγχους, διατροφής, ύπνου κ.α.)

• Πώς μπορούν να βοηθήσουν οι γονείς;
• Ρεαλιστικές προσδοκίες και μείωση των υποχρεώσεων και δραστηριοτήτων
• Εξασφάλιση επαρκούς ύπνου και καλής διατροφής, άσκηση και υγιεινό τρόπο ζωής
• Ελεύθερο χρόνο για χαλαρωτικές δραστηριότητες και ελεύθερο παιχνίδι
• Περιορισμός του χρόνου έκθεσης σε ηλεκτρονικά παιχνίδια και διαδίκτυο
• Ενθάρρυνση για εξωτερίκευση σκέψεων και συναισθημάτων (συζήτηση χωρίς το αίσθημα της κριτικής)
• Αποφυγή σύγκρισης με αδέλφια ή συνομηλίκους
• Με βοήθεια του παιδιού στην οργάνωση της μελέτης του, ενίσχυση αυτονόμησης
• Επιβράβευση προσπάθειας ανεξαρτήτου αποτελέσματος
• Έλεγχος γονεϊκού άγχους, καταπολέμηση τελειομανίας

• Πώς μπορούν να βοηθήσουν οι εκπαιδευτικοί;
• Μείωση φόρτου εργασίας ή καταμερισμό εργασιών χρονικά
• Επιβράβευση προσπάθειας ανεξαρτήτου αποτελέσματος
• Αποφυγή ανταγωνιστικού κλίματος στην τάξη (καλλιέργεια αποδοχής διαφορετικότητας, μηδενική ανοχή στα αρνητικά σχόλια και στην κοροϊδία)
• Δημιουργία σχέσης εμπιστοσύνης και αμοιβαίας αποδοχής δασκάλου-μαθητή
• Απλές δραστηριότητες χαλάρωσης καθημερινά (π.χ. απλή άσκηση βαθιάς αναπνοής, ζωγραφίζω ή «γράφω» γι αυτά που με αγχώνουν, «καλάθι άχρηστων σκέψεων»  κτλ.)
• Συνεργασία με γονείς και ειδικούς

Θυμηθείτε:  Κάνουμε το άγχος

σύμμαχο και όχι εχθρό μας!!